منهاج الدکان و دستور الأعیان (کتاب)«منهج الدکان و دستور الاعیان» تنها اثر بر جای مانده از داود بن ابی نصر حفاظ معروف به کوهین عطار هارونی از علمای قرن هفتم هجری است که به سال ۶۵۸ ق (۱۳۶۰ م) به رشته تحریر درآمده است. ۱ - معرفی اجمالیوی در مقدمه کتاب به انگیزه تالیف این اثر پرداخته و می‌گوید الدستور المارستانی تالیف شیخ سدید بن بیان هم- با وجود قدرت و توان علمی مؤلف آن- چندان سودمند نیست از این رو قصد نموده است دست به تالیف اثری جامع و در عین حال مختصر در موضوع داروسازی بزند. ۲ - ساختار کتابکتاب در بیست و پنج باب تدوین یافته که عناوین مطالب در ابواب بیست، بیست و یک و بیست و دو به ترتیب حروف الفبا تدوین شده است. این اثر آن گونه که مؤلف آن بیان می‌کند برگرفته از قرابادین‌های مهم زمان او یعنی کتاب ارشاد، کتاب الملکی (کامل الصناعه الطیبه)، المنهاج و قرابادین ابن تلمیذ و کتاب الدستور و غیره می‌باشد. ۳ - گزارش محتواکتاب منهاج الدکان را باید از جمله مهم‌ترین و معتبرترین قرابادینها دانست که پس از تالیف، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی به بخش قرابادین تحفه حکیم مؤمن و نیز کتاب قرابادین کبیر حکیم عقیلی خراسانی مؤید و شاهد این مدعا است. از سوی دیگر و با وجود جامعیت آن، نگاشته‌ای مختصر نسبت به بسیاری از کتاب‌های قرابادین دیگر است که این نیز امتیازی غیرقابل انکار برای این اثر به شمار می‌رود. در کتاب یک نظم منطقی، ساده نویسی و توجه کامل به جنبه‌های کاربردی، انواع اشکال دارویی، داروهای جایگزین، اسامی داروهای مفرده (که بعضا برای داروسازان زمان او ناشناخته و یا مورد اختلاف بوده است)، اوزان و مقادیر، توصیه‌های سودمند، چگونگی جمع آوری و نگهداری داروهای مفرده و عمر مفید آنها، و بالاخره نحوه کنترل کیفیت داروهای مفرده و مرکب دیده می‌شود که آن را کاملا ممتایز می‌سازد. ۴ - وضعیت کتابکتاب منهاج الدکان و دستور الاعیان را حسن ابراهیم الحموی تصحیح و تحقیق و منتشر نموده است. افست این اثر را موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران با دیباچه‌ای به قلم دکتر محمدمهدی اصفهانی در معرفی این اثر و مؤلف آن در تیر ماه ۱۳۸۳ ش منتشر ساخته است. ۵ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |